Sách luôn là người bạn thân cho những ai muốn tự học và nghiên cứu về lĩnh vực mới. Ngành ui/ux cũng không nằm ngoài phạm trù đó. Vì thế đọc sách là cách tốt nhất để bạn có thể tiếp cận với nguồn kiến thức được cập nhật mới nhất. Trong bài viết này, mình muốn đưa ra cho bạn 10 cuốn sách ui/ux theo mình là tốt nhất để bạn có thể bắt đầu.
Là UX/UI Designer, vì sao bạn phải đọc sách?
Trước đây mình từng nghĩ, việc đọc sách tuy có lợi đấy nhưng không tốt bằng việc thực hành. Điều này đã đi với mình trong suốt thời gian dài cho tới khi mình thấy rằng những người đi nhanh nhất chính là những người bỏ thời gian ra để đọc sách.
Sách là nguồn tri thức mà những người đi trước để lại, họ mắc lỗi, sai lầm để rồi đưa những kinh nghiệm thực tế của mình vào trong những trang sách. Học từ kinh nghiệm của người khác lúc nào cũng nhanh hơn là tự mình trải nghiệm mà. Hãy để sách là người thầy cho những người tự học ui ux như chúng ta.
Đọc sách không dễ, nhưng nó đáng đến từ giây. Mình cũng từng là con lười đọc sách và mình muốn chia sẻ các bạn một mẹo nhỏ. Nếu bạn mới bắt đầu, hãy đọc 5 phút mỗi ngày thôi (không hơn không kém). Mình không đi sâu vào vấn đề này (lạc đề mất :)) )
Nếu bạn thấy những lí do mình đề cập trên chưa đủ để bạn bỏ tiền ra mua một cuốn sách ui/ux, thì những lí do sau đây sẽ thuyết phục được bạn:
Một cuốn sách ui/ux có thể giúp bạn có một góc nhìn khác mới mẻ hơn. Không chỉ cung cấp cho bạn kiến thức mà mình còn tin rằng sách còn rèn luyện cho bạn khả năng nhìn nhận vấn đề với nhiều góc độ khác nhau (một kỹ năng vô cùng cần thiết trong nghiên cứu UX).
Nếu bạn vẫn còn suy nghĩ! “Mình làm việc thiết kế mà!”, Mình làm việc với hình ảnh là nhiều, thì tại sao lại cần đọc sách? Thì bạn đang bỏ lỡ một trong những nguồn kiến thức vô tận trong ngành đấy!
Mua sách rẻ hơn nhiều so với việc bạn đăng ký một khóa học.
Một điều vô cũng quan trọng nữa. Bạn có thể học được bất kì kiến thức nào trên mạng, đúng là vậy! Nhưng kiến thức trên mạng rất mông lung và không có tính hệ thống. Ngược lại, sách ui/ux là một hệ thống kiến thức chuẩn chỉnh, được đầu tư và kiểm duyệt vô cùng chặt chẽ trước khi xuất bản. Giúp bạn đi từ cơ bản đến nâng cao.
Mình có một tủ sách dành cho người mới bắt đầu, mời bạn ngó qua: TỦ SÁCH UI UX.
10 Cuốn sách về UI/UX dành cho người mới
#1. The Design of Everyday Things
Tác giả: Don Norman, người đầu tiên đưa ra khái niệm thiết kế lấy người dùng làm trung tâm.
Năm xuất bản: 1988, tái bản mới nhất: 2013
Vì sao nên đọc?
Có thể nói, đây là cuốn sách về UX “bắt buộc phải đọc” cho những ai mới vào ngành.
Đây là cuốn sách về ui ux có phiên bản tiếng Việt, dễ dàng tiếp cận hơn.
Tuy đã ra đời từ lâu, nhưng đây vẫn là một cuốn sách giới thiệu tốt nhất về lĩnh vực “trải nghiệm người dùng”
Kiến thức mà bạn có:
Hiểu về khái niệm “thiết kế lấy người dùng làm trung tâm”
Có cái nhìn bao quát hơn về lĩnh vực UX. Không chỉ giới hạn ở web/app mà còn tất cả lĩnh vực trong xã hội.
Bản đồ khái niệm trong thiết kế
Nhận xét của người viết
Đây là cuốn sách ui/ux đầu tiên mà mình đọc. Và lí do mà mình chọn vì tác giả Don Norman là một trong những nhân vật có sức ảnh hưởng nhất trong lĩnh vực ux/ui nói riêng và cả ngành công nghiệp thiết kế sản phẩm nói chung.
Về nội dung, Don Norman tập trung khai thác nguyên tắc “thiết kế lấy người dùng làm trung tâm”. Ông đưa ra hàng loạt ví dụ về những thiết kế tốt và tồi xung quanh chúng ta, từ đó dẫn dắt vào các quy luật chung trong thiết kế. Ngoài ra thì một khía cạnh khác cũng được ông khai thác là tâm lý người dùng trong thiết kế. Mình tin đây là cuốn sách có giá trị đọc lại cao. Sách rất dễ đọc, giọng văn hóm hỉnh của Norman cũng là điểm cộng giúp bạn dễ dàng tiếp cận hơn.
#2. Don’t make me think
Tác giả: Steve Krug
Năm xuất bản: 2000, tái bản gần nhất: 2013
Vì sao nên đọc?
Sách này khá dễ đọc cho những ai không quá thành thạo tiếng anh. Do tác giả sử dụng ngôn ngữ khá là đời thường. Vì mục đích của cuốn sách là “biến bất cứ ai thành chuyên gia về sử dụng web”.
Một trong những nội dung quan trọng nhất mà tác giả muốn truyền tải với người đọc là “đừng bắt người dùng phải suy nghĩ nhiều”. Vì thế đây là cuốn sách ui/ux thú vị và đáng đọc nếu bạn là nhà thiết kế website.
Sách này đọc khá thoải mái. Tác giả có đưa ra rất nhiều hình ảnh minh họa cụ thể, vui nhộn khiến việc đọc không quá nhàm chán. Thích hợp cho những người mới.
Kiến thức mà bạn có:
Tiếp cận với khái niệm usability trong thiết kế.
Cách thiết kế trang web “không dùng để đọc”.
Kiến thức về UX Writing trên website
Nhận xét của người viết
Nhìn vào cái tên cũng đủ để tóm gọn lại nội dung của cuốn sách ui/ux này. Đừng làm những gì như bạn nghĩ. Steve Krug đã khai thác hành vi người dùng khi tương tác với website từ đó đưa ra những quy luật giúp bạn tạo ra một sản phẩm thân thiện với người dùng, khiến họ không cần phải suy nghĩ quá nhiều trong khi tương tác với sản phẩm.
Do sách được xuất bản trong thời kì thịnh hành của website. Vì thế không có những minh họa về App, tuy nhiên những kiến thức về UX trong cuốn sách này có giá trị rất cao mà cho đến tận ngày nay. Đây vẫn là kim chỉ nam không chỉ cho cả designer mà còn là developer.
Về giá trị đọc lại, mình nghĩ cuốn sách này phù hợp như một từ điển hơn là việc bạn ngồi xuống và đọc lại những nội dung trong cuốn sách. Các chapter được chia rất ngắn gọn và logic. Vì thế, việc tham khảo kiến thức trong sách rất dễ dàng.
#3. 100 Things Every Designer Needs to Know About People
Tác giả: Susan M. Weinschenk
Năm xuất bản: 2011
Vì sao nên đọc?
Mình mình có 100 lý do để chỉ ra rằng vì sao bạn nên đọc 100 Things Every Designer Needs to Know About People. Nhưng điều quan trọng nhất mình nghĩ bạn nên đọc cuốn sách này là nó giúp bạn tiếp cận với tâm lý học trong thiết kế một cách chuyên nghiệp nhất.
Susan Weinschenk, tác giả của quyển sách này là một giáo sư tâm lí học, và là một nhà nghiên cứu về khoa học hành vi.
Trong quyển sách này, tác giả đưa ra vấn đề một cách dễ hiểu nhất về tâm lý học trong thiết kế ux.
Kiến thức mà bạn có:
Tiếp cận với tâm lý học ứng dụng trong UX.
Tăng hiệu quả, tỷ lệ chuyển đổi và khả năng sử dụng của các dự án thiết kế của riêng bạn.
Hiểu cách mọi người nhìn, đọc, ghi nhớ, suy nghĩ và cách tập trung sự chú ý.
Nhận xét của người viết
Nhiều nhà phê bình tại Goodreads đánh giá, cuốn sách này quá rộng và đi sâu vào những trường hợp hiếm khi xảy ra trong thực tế. Tuy nhiên, mình vẫn đánh giá đây là cuốn sách giúp bạn khởi đầu và tiếp cận với tâm lý học hành vi trong ux tuyệt vời nhất mà bạn có thể tìm thấy.
Sau khi trải nghiệm, mình không nghĩ đây là một cuốn sách dễ đọc. Weinschenk đề cập đến các chủ đề hữu ích như cách mọi người nhìn, suy nghĩ, ghi nhớ, liên hệ, ảnh hưởng, quyết định và mua hàng. Với lượng kiến thức khá nhiều trong mỗi chương, mình khuyên bạn nên chuẩn bị giấy bút để note lại những thông tin hữu ích khi đọc.
Nếu phải đánh giá cuốn sách này với vai trò là nhà thiết kế trải nghiệm. Mình cho rằng nhiều thông tin trong sách khá chung chung. Vì thế khi đọc, bạn cần đặt ra những câu hỏi về những vấn đề mà tác giả đề cập. Từ đó hình dung và đi sâu vào những trường hợp thực tiễn. Chẳng hạn, một trong những nội dung mà Weinschenk đề cập là “Confidence Triggers Decisions”. Tác giả cho rằng việc một người mất quá nhiều thời gian để đưa ra quyết định là do “họ thiếu sự tự tin”. Với cương vị là một người học ui ux. Bạn sẽ tận dụng kiến thức này như thế nào?
#4. The Art of Color
Tác giả: Johannes Itten
Năm xuất bản: 1997
Vì sao nên đọc?
Màu sắc là một trong những yếu tố quan trọng nhất trong thiết kế nói chung, vì thế kiến thức về màu sắc là “bắt buộc phải có” cho những bạn mới vào ngành.
The Art of Color được mệnh danh là “kinh thánh” trong giới nghệ thuật và thiết kế.
Trong thiết kế, màu sắc đóng vai trò chủ đạo trong việc tạo ra nhận thức và cảm xúc. Với lĩnh vực yêu cầu nhiều sự tương tác như thiết kế sản phẩm. Màu sắc đóng vai trò then chốt trong việc giữ chân người dùng.
Kiến thức mà bạn có:
Nắm những kiến thức cơ bản về kỹ năng sử dụng màu sắc
Hiểu đâu là thiết kế tốt & tồi trong việc ứng dụng màu
Bạn sẽ biết cách đánh giá một bức tranh
Tăng tư duy thẩm mỹ qua hàng loạt ví dụ về màu sắc.
Nhận xét của người viết
Mỗi khái niệm hoặc nguyên tắc được đề cập trong sách đều đi kèm với đó là những ví dụ về các bức tranh đáng chú ý. Trong đó Itten đã cho thấy rõ cách mà các nghệ sĩ đã tận dụng tối đa lý thuyết màu sắc trong những tác phẩm của mình.
Mình không có quá nhiều nhận xét về cuốn sách này. Vì như tựa đề bạn cũng hiểu rằng đây là cuốn sách giúp bạn nắm được về những nguyên tắc màu sắc trong thiết kế. À sách cũng có khá nhiều bài tập ứng dụng giúp bạn hiểu hơn về nguyên lý màu sắc. Tuy đây không phải là sách ui/ux chuyên môn nhưng mình nghĩ bạn nên đọc với vai trò là một người sử dụng màu sắc.
#5. Designing interfaces: Patterns for Effective Interaction Design
Tác giả: Jenifer Tidwell, Charles Brewer, Aynne Valencia
Năm xuất bản: 2005 (chỉ có tác giả Jenifer Tidwell). Tái bản mới nhất (lần 3) ngày 18 tháng 2 năm 2020 bao gồm 3 tác giả trên.
Vì sao nên đọc?
Một cuốn sách cơ bản, đầy đủ và dễ hiểu về thiết kế giao diện.
Theo trang đánh giá uxmatter. Cuốn sách này cụ thể đến mức nó như là một cuốn sách dạy nấu ăn. Tác giả đã đưa ra từng bước cụ thể để bạn có thể thực hành các phương pháp ngay và luôn.
Cuốn sách được trình bày đẹp mắt và chứa rất nhiều ảnh hình ảnh minh họa chi tiết.
Có nhiều bài tập thực hành.
Kiến thức mà bạn có:
Cách thức tạo ra giao diện thân thiện với người dùng.
Cung cấp tổng quan kiến thức về các yếu tố khác nhau trong thiết kế giao diện.
Cung cấp cho bạn rất nhiều pattern (khuôn mẫu) phổ biến trong thiết kế giao diện.
Nhận xét của người viết
Cảm nhận đầu tiên về cuốn sách ui/ux này là vẻ đẹp. Bạn sẽ bị say mê một xíu khi lần đầu tiếp xúc với quyển này. Đi sâu vào nội dung, tác giả giải thích và ví dụ về hầu hết các yếu tố giao diện người dùng được sử dụng hiện nay. Điểm trừ của nó chính là một số hình minh họa và ví dụ hơi cũ mặc dù đã được tái bản vào năm 2020.
Trên cương vị là người lần đầu tiếp xúc với ngành, cuốn sách sẽ là một trợ thủ tuyệt vời giúp bạn giải quyết các vấn đề thực tiễn một cách nhanh chóng. Nhưng nếu bạn là người làm việc lâu năm trong lĩnh vực. Mình nghĩ cuốn này không có giá trị nhiều.
#6. UX for Beginners: A crash course in 100 short lessons
Tác giả: Joel Marsh
Năm xuất bản: 2016
Nội dung:
100 luôn là con số ưa thích của mình, và 100 short lessons trong quyển này sẽ là 100 bài học ưa thích của bất kì ui ux designer newbie nào.
Cuốn sách này hoàn hảo cho những người không phải là nhà thiết kế, những người muốn trở thành nhà thiết kế, nhà quản lý, marketer, lập trình viên…
Nếu bạn thắc mắc, ux designer làm gì trong ngày. Thì cuốn sách này có câu trả lời cho bạn.
Kiến thức mà bạn có:
Biết được những quy tắc cơ bản trong thiết kế ux
Lên kế hoạch và tạo dựng wireframes
Quy trình tạo ra những thiết kế thân thiện với người dùng
Nhận xét của người viết
Joel Marsh đã chia nội dung thành 100 bài học được cấu trúc thành 14 phần. Các bài học ngắn — thường chỉ dài một hoặc hai trang. Vì thế ui ux book này khá dễ để đọc và tiếp cận. Về nội dung, cuốn sách giúp bạn hiểu đâu là một thiết kế UX tốt, vững chắc, cốt lõi. Marsh cũng cung cấp thông tin cho bạn các kiến thức về nghiên cứu người dùng, kiến trúc thông tin, kỹ thuật hành vi, thiết kế trực quan, tạo mẫu và phân tích.
Ngoài ra thì tác giả có giọng văn khá thân mật và hóm hỉnh. Điều này có thể gây khó chịu cho một số bạn đọc nhưng mình nghĩ đây không phải vấn đề quá lớn.
Đây là ui/ux book dành cho người mới. Vì thế nên nó không có nhiều giá trị cho những ux/ui designer lâu năm.
#7. Strategic Writing for UX
Tác giả: Torrey Podmajersky
Năm xuất bản: 2019
Vì sao nên đọc?
Cuốn sách cung cấp nhiều thông tin chi tiết về việc thiết lập chiến lược ux content cho dự án của bạn.
Cung cấp cho bạn các khái niệm và mục đích của việc triển khai UX content
Nếu bạn không biết UX Writer là làm gì, cuốn sách này sẽ cho bạn biết.
Kiến thức mà bạn có được: Biết cách triển khai một chiến lược UX content
Nhận xét của người đọc
Cuốn sách cung cấp cho bạn hiểu về việc UX Writing chính xác là gì? Đây là một thuật ngữ vẫn còn khá mới mẻ không chỉ tại Việt Nam mà còn trên thế giới. Không chỉ cung cấp một cái nhìn tổng quan về khái niệm về ux, tác giả còn hướng dẫn cho bạn cách để thực hành trên các trường hợp khác nhau (như viết CTA thế nào, tiêu đề ra sao…).
Bên cạnh đó, tác giả mô tả những gì chúng ta có thể cải thiện khả năng UX writing của mình, chẳng hạn như kiểm tra nội dung, đo lường và các phương pháp nghiên cứu người dùng.
#8. About face 3: The essentials of Interaction Design
Tác giả: Alan Cooper, Robert Reimann, David Cronin
Năm xuất bản: 1995, tái bản mới nhất (lần thứ 3) 2007
Vì sao nên đọc:
Điểm đặc biệt của cuốn sách này là các tác giả tập trung nhiều hơn vào thiết kế trên di động và máy tính bảng hơn là nền tảng website. Trên thị trường khá là ít sản phẩm đi sâu vào giao diện mobile. About face 3 là một trong những cuốn sách hiếm hoi.
Cung cấp các tài nguyên và phương pháp hữu ích được sử dụng cho bất kỳ dự án thiết kế giao diện người dùng nào.
Kiến thức mà bạn có:
Quy trình nghiên cứu người dùng
Hiểu về personas và phát triển kịch bản.
Kiến thức về giao diện, màn hình hiển thị trong thiết kế tương tác.
Nhận xét của người viết
Mình có thể khẳng định, nếu chỉ có thể đọc 1 cuốn sách ui/ux. About face 3 chính là cuốn sách mà mình lựa chọn. Ở phần đầu, có thể sẽ hơi khó tiếp cận vì tác giả đưa ra rất nhiều lý thuyết. Tuy nhiên ⅓ nội dung còn lại thì sẽ là những quy tắc thiết kế trong từng trường hợp cụ thể mà bạn có thể tham khảo và ứng dụng trực tiếp vào trong công việc của mình.
Mặc dù xuất bản đã lâu, những nguyên tắc trong about face 3 (như thiết kế hướng mục tiêu, sức mạnh của ux writing…) vẫn là những quy tắc bất di bất dịch trong thời điểm hiện tại.
Mình không khuyến khích bạn đọc cuốn sách này ngay từ khi bắt đầu. Mình nghĩ bạn nên đọc những cuốn mà mình đề cập ở phía trên trước. Lý do đơn giản là vì sách này khó đọc và nó có tận 648 trang. Con số khá khủng khiếp cho người mới bắt đầu đọc sách ui/ux.
#9. Mobile Design Pattern Gallery: UI Patterns for Smartphone Apps
Tác giả: Theresa Neil
Năm xuất bản: 2014
Vì sao phải đọc?
Cung cấp cho bạn 70 mẫu thiết kế giao diện sẵn có để bạn có thể ứng dụng vào trong thiết kế của mình
Cuốn sách này như một triển lãm dành cho ux/ui designer hơn là một cuốn sách 9vif sách này ảnh nhiều hơn chữ).
Có giá trị tham khảo cao
Nhận xét của người viết
Mình không có quá nhiều nhận xét về cuốn sách này, chỉ đơn giản cuốn sách này là một tài liệu tham khảo, một cảm hứng thiết kế hữu ích cho bất kỳ ai hoạt động trong lĩnh vực thiết kế giao diện (đặc biệt là mobile). Tuy nhiên thì một số nội dung mình thấy đã lỗi thời do tốc độ cập nhật của thiết bị mobile là quá nhanh.
#10. Sprint: How to Solve Big Problems and Test New Ideas in Just Five Days
Tác giả: Jake Knapp, John Zeratsky, Braden Kowitz
Năm xuất bản: 2016
Vì sao nên đọc?
Cuốn sách này không chỉ dành riêng cho ux/ui designer mà còn bất kỳ cá nhân, tổ chức nào muốn tìm kiếm một quy trình giải quyết vấn đề trong thời gian ngắn.
Sprint là một trong những quy trình phổ biến trong việc hình thành và phát triển ý tưởng mới trong 1 tuần.
Trong sách, tác giả sẽ đi từng bước trong quy trình Sprint bao gồm: Understand, ideate, design, prototyping, and testing.
Sách có tiếng Việt.
Kiến thức mà bạn có:
Quy trình Sprint phổ biến được ứng dụng trong nhiều doanh nghiệp
Cách vận hành và nảy ra ý tưởng mới
Quy trình làm việc nhóm hiệu quả
Nhận xét của người viết
Làm việc nhóm là kỹ năng vô cùng quan trọng quyết định xem sản phẩm cuối cùng có đạt được hiệu quả hay không. Mình muốn kết thúc danh sách với một cuốn sách giúp bạn hiểu hơn về quy trình làm việc được ứng dụng đa số trong hầu hết các công ty công nghệ, agency thiết kế sản phẩm hiện nay.
Cuốn sách đưa ra lời khuyên tuyệt vời về việc cấu trúc đội ngũ khi thực hiện những buổi họp để đưa ra phương pháp giải quyết vấn đề trong vòng 5 ngày. Jake đưa ra rất nhiều kỹ thuật để tổ chức một buổi họp thành công và đạt được kết quả mong muốn. Trong khóa học Google UX Design Certificate cũng đề cập đến quy trình này như một phần của phần quan trọng trong chiến lược thiết kế sản phẩm.
Lời cuối
Mình quan niệm rằng việc đọc và thực hành đều quan trọng như nhau. Đọc giúp bạn có thêm kiến thức và thực hành giúp bạn nhớ lâu hơn những gì đã đọc. Vì thế mình nghĩ rằng 10 cuốn sách ui/ux trên sẽ giúp bạn có có một kiến thức nền vững chắc cho chặn đường phía trước. Đối với những người tự học như chúng ta, sách là người thầy, người bạn và là tài liệu tham khảo vô cùng quan trọng.
Nếu bạn có bất kỳ đầu sách nào hay. Đừng ngần ngại chia sẻ với mình và những bạn đọc khác ở phần bình luận. Hãy đón đọc thêm nhiều bài viết hữu ích của mình trong thời gian tới nhé.
Tác giả: Nguyễn Viết Huy
----------------------------------
Đôi điều về Huy:
Chào mọi người, mình là Huy - UI/UX Designer tại TELOS Agency. Là một người với chuyên ngành Marketing. Mình hiểu được quá trình tự học UI/UX gặp nhiều khó khăn. Thông qua bài viết, này mình hi vọng có thể hỗ trợ bạn trong con đường trở thành UI/UX Designer tiềm năng trong tương lai.
Cảm nhận của Trang: Huy liên hệ mình vào một ngày nắng đẹp và ngỏ ý cùng mình xây dựng blog này. Cảm nhận đầu tiên của mình ư -- chắc chắn Huy là một chàng trai nhiệt huyết, năng động và có lí tưởng. Thật may mắn nếu chúng ta có được những cộng sự như vậy có phải không?
Vậy nên, nếu bạn muốn chia sẻ kiến thức của mình tới cộng đồng tự học UI UX, bạn hoàn toàn có thể liên hệ mình viết bài cùng xây dựng cho thư viện của chúng ta ngày một thú vị và hữu ích hơn nhé.